Six Critical Water Stages : शेतकरी बंधूंनो, जर तुम्हाला गव्हाचे दर्जेदार आणि विक्रमी उत्पादन घ्यायचे असेल, तर केवळ खत आणि कीटकनाशके पुरेशी नाहीत! गव्हाला योग्य वेळी, योग्य प्रमाणात पाणी देणे हेच उत्पादनाचे खरे रहस्य आहे.
शेतीत या टप्प्यांना ‘क्रिटिकल क्रॉप ग्रोथ स्टेजेस’ म्हणजेच गव्हाच्या वाढीच्या महत्त्वाच्या संवेदनशील अवस्था म्हणतात. या सहा अवस्थांमध्ये जर तुम्ही पिकाला पाण्याचा ताण पडू दिला नाही, तर तुमच्या गव्हाच्या उत्पादनात निश्चितच मोठी वाढ होईल.
महत्त्व: पेरणीनंतर लगेचच पहिले पाणी देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. काही अनुभवी शेतकरी याच अवस्थेतील पुढील पाण्याला आंबवणी आणि चिंबवणी असे म्हणतात.
वेळ: पहिले पाणी दिल्यावर, जमिनीतील ओलावा (वापसा) कमी होण्यापूर्वी दुसरे आणि दुसऱ्या पाण्याचा वापसा येण्यापूर्वी तिसरे पाणी देणे फायदेशीर ठरते.
फायदा: लागोपाठ, गरजेनुसार दिलेल्या या दोन ते तीन पाण्यामुळे उगवण (Germination) एकसमान होते आणि रोपाला लवकर व जोरदार फुटवे (Tillering) येण्यास मदत मिळते.
गव्हाच्या वाढीच्या Six Critical Water Stages : उत्पादनावर थेट परिणाम!
गव्हाच्या उत्पादनावर थेट परिणाम करणाऱ्या वाढीच्या खालील सहा अवस्थांमध्ये पाण्याची उपलब्धता असणे अनिवार्य आहे. या अवस्था म्हणजे पाण्यासंबंधीच्या ‘परीक्षा’च आहेत.
सर्वांत निर्णायक वेळ! या वेळी झाडाच्या मुळांवर मुकुटासारखी (Crown) रचना तयार होते. पाण्याची कमतरता झाल्यास मुळांची वाढ खुंटते आणि उत्पादनावर मोठा परिणाम होतो.
२
फुटव्यांची अवस्था (Tillering Stage)
४० ते ४५ दिवस
या टप्प्यावर रोपाला नवीन फुटवे (फांद्या) फुटण्यास सुरुवात होते. या फुटव्यांवरच भविष्यात दाणेदार लोंब्यांची संख्या अवलंबून असते.
३
कांडी पकडण्याची अवस्था (Jointing/Stem Elongation)
६० ते ६५ दिवस
गव्हाच्या खोडाला कांडी पकडली जाते आणि त्याची उंची वाढू लागते. पाणी मिळाल्यास खोड मजबूत होते आणि लवण्यांसाठी ऊर्जा मिळते.
४
लोंबी लागण्याची अवस्था (Heading/Flowering Stage)
८० ते ८५ दिवस
गव्हाच्या दाण्यांनी भरलेल्या लोंब्या (कणसे) बाहेर येतात. या वेळी पाणी न मिळाल्यास लोंबी नीट बाहेर पडत नाहीत आणि दाणे भरण्याची प्रक्रिया अपूर्ण राहते.
५
दुधाळ दाणा अवस्था (Milky Grain Stage)
९० ते १०० दिवस
दाणा दाबल्यास त्यातून चीक (दूध) बाहेर येतो. या दुधाचे रूपांतर टणक दाण्यात होण्यासाठी पाण्याची गरज असते. पाण्याचा ताण पडल्यास दाणा बारीक राहतो आणि गुणवत्ता खालावते.
६
पकवतीची अवस्था (Dough/Maturity Stage)
११० ते ११५ दिवस
ही दाणा पिकण्याची शेवटची अवस्था आहे. या वेळी पुरेसा ओलावा असल्यास दाणा पूर्णपणे कडक होतो, वजन वाढते आणि साठवणीसाठी तयार होतो.
महत्त्वाचा निष्कर्ष: पाण्याची गरज आणि उत्पादन
शेतकऱ्यांनी या सहाही क्रिटिकल टप्प्यांवर जमिनीतील ओलावा टिकवून ठेवल्यास गव्हाचे उत्पादन निश्चितच वाढते. जर या अवस्थांमध्ये पाण्याचा ताण पडू दिला, तर गव्हाचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणात घटू शकते.
